Om in de Achterhoek een verbeterslag uit te voeren qua bodemkwaliteit, duurzame landbouwproductie en waterkwaliteit is in 2019 het project ‘Locatie Specifiek Maatwerk in Bodem- en Waterbeheer’ gestart, in samenwerking met VKA en het waterschap Rijn en IJssel. Binnen dit project is ruimtelijk expliciet inzicht gebracht in de trend, toestand en waardering van landbouwbodems, bemestingspraktijk, en risico op verliezen van stikstof en fosfor naar het watersysteem. Dit inzicht is vertaald naar concreet handelingsperspectief voor individuele bedrijven die kunnen worden ingezet om de waterkwaliteit te verbeteren.
In dit project zijn vijf rapporten opgesteld die ingaan op de verschillende aspecten van duurzaam bodem en waterbeheer. Deze worden hieronder kort samengevat:
Fujita Y & GH Ros (2021). Locatie Specifiek Maatwerk voor Water- en Bodemkwaliteit; Deel 1. Een gebiedsanalyse van de Achterhoek, Nutriënten Management Instituut BV, Wageningen, Rapport 1761.N.20.1, 36 pp.
Voor alle landbouwbedrijven in de Achterhoek is de ruimtelijke variatie in bodemkwaliteit als ook bemestingspraktijk in kaart gebracht. Hiervoor is gebruik gemaakt van data uit zowel openbare bronnen als ook uit het landbouwkundige meetnet van Eurofins Agro. Gebruik makend van de Open Bodemindex zijn de belangrijkste bodemkundige knelpunten voor duurzame gewasproductie geïdentificeerd. Met het modelinstrumentarium INITIATOR is de ruimtelijke variatie in bemesting in kaart gebracht en vergeleken met de landbouwkundig gewenste praktijk conform de in Nederland geldende Goede Landbouwpraktijk. Ook is in kaart gebracht hoeveel nutriënten er verloren gaan naar het watersysteem. Als laatste is op basis van literatuurgegevens en gebiedskenmerken aangegeven of en welk handelings-perspectief er is om via agrarische maatregelen bij te dragen aan voldoende en schoon grond- en oppervlaktewater.
Ros GH, Bussink DW & Y Fujita (2021). Locatie Specifiek Maatwerk voor Water- en Bodemkwaliteit; Deel 2. De impact van bodem op ruwvoerproductie en mineralenbenutting. Nutriënten Management Instituut BV, Wageningen, Rapport 1761.N.20.2, 43 pp.
Voor alle landbouwbedrijven die participeren binnen de Vruchtbare Kringloop Achterhoek zijn relaties in kaart gebracht tussen de gewasopbrengst, het P-gehalte en de nutriëntenbenutting op bedrijfsniveau en de ruimtelijke variatie in bodemkenmerken en bemesting. Op basis van de analyse van de bedrijfsgegevens en de data uit agrarische meetnetten blijkt dat de belangrijkste knelpunten liggen rondom het sluiten van de kringloop van fosfaat (lees: voorkom achteruitgang in bodemvruchtbaarheid en verhoog de benutting van meststoffen), het zorgen voor een goede bodemstructuur (lees: voorkom verdichting) en beschikbaarheid van water (lees: voorkom gewasschade door droogte). Er liggen kansen in de bodem voor een optimale en duurzame ruwvoerproductie via de strategieën: verbeter de kringloop, verbeter het bindend vermogen van de bodem en optimaliseer het bouwplan.
Fujita Y & GH Ros (2020). Locatie Specifiek Maatwerk voor Water- en Bodemkwaliteit. Deel 3. Tijdreeks-analyse van organische stof en fosfaat in de Achterhoek. Nutriënten Management Instituut BV, Wageningen, Rapport 1761.N.20.3, 18 pp.
Voor alle landbouwpercelen in de Achterhoek is in kaart gebracht of de bodemkwaliteit over de afgelopen 25 jaar is veranderd. Hierbij is gekeken naar het gehalte organische stof, de P-voorraad en de direct beschikbare hoeveelheid fosfaat in de bodem. Bij de analyse wordt rekening gehouden met de grondsoort en het landgebruik. De bodems hebben landbouwkundig een goede kwaliteit, en het OS-gehalte blijft gelijk of stijgt evenals de P-voorraad in de bodem. De direct beschikbare fosfaat in de bodem daalt, en de bodems komen meer en meer in de landbouwkundige toestand “voldoende”. Bij hoge gewasproducties is de instandhouding van de bodemkwaliteit een aandachtspunt.
Ros GH, Kros H & Y Fujita (2021). Locatie Specifiek Maatwerk voor Water- en Bodemkwaliteit; Deel 4. Inzicht in ruimtelijke variatie bemestingspraktijk. Nutriënten Management Instituut BV, Wageningen, Rapport 1761.N.20.4, 18 pp.
Voor alle landbouwbedrijven in de Achterhoek is in kaart gebracht hoe de bemestingspraktijk ruimtelijk expliciet in kaart kan worden gebracht via gegevens uit de KringloopWijzer en het mestverdelingsinstrumentarium INITIATOR. De totale N-aanvoer op bedrijven als ook de ruimtelijke allocatie in de Achterhoek zijn redelijk vergelijkbaar voor beide methoden. Wel kan voor individuele bedrijven de N-bemesting in INITIATOR sterk afwijken van de praktijk conform de KLW, wat aangeeft dat het model minder geschikt is voor het optimaliseren van de bemestingspraktijk op lokale schaal. Het is echter wel geschikt voor het doorrekenen van effecten van maatregelen op regionaal niveau. De totale P-aanvoer op bedrijven door INITIATOR wordt structureel overschat. De verschillen tussen VKA-bedrijven en bedrijven die niet participeren binnen de VKA zijn nog beperkt, wat aangeeft dat opgedane inzichten binnen de VKA toepasbaar zijn voor alle bedrijven in de Achterhoek.
Ros GH & Y Fujita (2021). Locatie Specifiek Maatwerk voor Water- en Bodemkwaliteit; Deel 5. Op data gebaseerd handelingsperspectief. Nutriënten Management Instituut BV, Wageningen, Rapport 1761.N.20.5, 37 pp.
Voor alle landbouwpercelen in de Achterhoek is in kaart gebracht welke kansen er zijn om via bodembeheer, bemesting en waterbeheer te sturen op een duurzame landbouwproductie waarbij verliezen van stikstof en fosfor naar het watersysteem worden beperkt. Grote variatie tussen percelen als ook de relatie van perceelkenmerken en gemeten concentraties in grond- en oppervlaktewater laten zien dat er via vakmanschap nog veel te bereiken is om verliezen van nutriënten te beperken en tegelijk voldoende ruwvoer te produceren. Gebruik makend van een recent ontwikkelde systematiek om maatwerk mogelijk te maken, zijn per perceel de top-5 maatregelen in kaart gebracht. De belangrijkste maatregelen zijn precisiebemesting en maatregelen die het vasthouden en bufferen van water in de bodem vergroten.
Meer weten? Neem dan contact op met Yuki Fujita, e-mail yuki.fujita@nmi-agro.nl, tel. 06 1530 8929